Polska, a zwłaszcza duże miasta, stają się miejscami globalnymi. Zróżnicowanie etniczne powoduje jednak pytania – może nie dla obywateli naszego kraju, ale dla obcokrajowców – mianowicie, jak traktować święta obchodzone w ich religii?

Czy wyznawcy innych religii mogą w naszym kraju liczyć na dodatkowe wolne w ich święta wyznaniowe?

Problem z dniami wolnymi z okazji świąt religijnych

Polska jest krajem laickim, ale większość naszego społeczeństwa należy do kościoła rzymskokatolickiego. I to właśnie z tym wyznaniem związane są najpopularniejsze święta obchodzone przez Polaków.

W najważniejsze z nich ustanowione są dni wolne od pracy, tak aby wyznawcy mogli obchodzić je w spokoju i rodzinnej atmosferze.

Problem polega jednak na tym, że – tym bardziej teraz – Polska staje się coraz bardziej różnorodna. Widać to najmocniej w dużych miastach, takich jak Warszawa, Kraków, Wrocław czy Poznań.

Na chodnikach słychać różne języki – ukraiński, angielski, niemiecki, francuski, ale również chiński czy koreański. Taki rozkład mieszkańców przekłada się na zatrudnienie w przedsiębiorstwach.

Zespoły pracowników są zróżnicowane, a każdy z ich członków może obchodzić swoje święta w inne dni. Bardzo dobrze widać to na przykładzie Ukraińców – większość z nich jest wyznania prawosławnego, i choć to również chrześcijaństwo, to obchody narodzin Jezusa wypadają u nich 7 stycznia (w Polsce obowiązuje kalendarz gregoriański, u naszych sąsiadów – juliański).

Polski system prawny nie różnicuje jednak dni wolnych od przynależności do danego kościoła.

Niezależnie czy ktoś jest katolikiem, prawosławnym czy muzułmaninem, wszyscy oni mają wolne w Boże Narodzenie.

Czy w takiej sytuacji, obcokrajowcy mogą liczyć na dodatkowe wolne w ich święta religijne? Okazuje się, że tak. Nie jest to jednak tak oczywiste.

Czy obcokrajowcy mają zagwarantowane „ekstra” dni wolne?

System dni wolnych od pracy jest jednakowy dla każdej osoby podlegającej pod polski system prawny.

Nie ma tutaj znaczenia, kto jakiej jest religii. Oznacza to, że obywatel Chin pracujący w Warszawie będzie obchodził nowy rok 1 stycznia, a nie zgodnie z kalendarzem księżycowym obowiązującym w jego rodzimym kraju.

Również będzie miał wolne 3 maja, mimo że może nawet nie wiedzieć, jakie wydarzenie jest wówczas upamiętniane.

Dni wolne od obowiązków służbowych reguluje ustawa o dniach wolnych od pracy.

W art. 1 znajduje się zamknięty katalog wskazujący na konkretne dni kiedy, każdy pracownik, niezależnie od wyznania, będzie zwolniony z obowiązku wykonywania swoich zadań służbowych.

Tymi dniami wolnymi są:

• niedziele,
• 1 stycznia – Nowy Rok,
• 6 stycznia – Święto Trzech Króli,
• pierwszy dzień Wielkiej Nocy,
• drugi dzień Wielkiej Nocy,
• 1 maja – Święto Państwowe,
• 3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja,
• pierwszy dzień Zielonych Świątek,
• dzień Bożego Ciała,
• 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny,
• 1 listopada – Wszystkich Świętych,
• 11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości,
• 24 grudnia – Wigilia Bożego Narodzenia,
• 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
• 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia.

Kwestia dni wolnych dla wyznawców innych religii to już problematyka przepisów szczegółowych.

Można jednak z tego wywodzić, że wolne dla pozostałych religii nie jest zasadą i pracownicy należący do innych kościołów mogą nie mieć zagwarantowanego wolnego od pracy.

Co mówią nam przepisy prawa?

Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania zapewnia osobom wierzącym wszystkich wyznań oraz osobom niewierzącym równe prawa w życiu państwowym, politycznym, gospodarczym, społecznym i kulturalnym.

Normuje również kwestię wolnego w dni będące świętami w ich kościele.

Ustawa daje możliwość zwolnienia od pracy i nauki.

Mianowicie w art. 42 możemy przeczytać, że osoby należące do kościołów i innych związków wyznaniowych, których święta religijne nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy, mogą na własną prośbę uzyskać zwolnienie od pracy lub nauki na czas niezbędny do obchodzenia tych świąt, zgodnie z wymogami wyznawanej przez siebie religii.

Zwolnienie od pracy może być udzielone pod warunkiem odpracowania czasu zwolnienia, bez prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w dni ustawowo wolne od pracy lub pracę w godzinach nadliczbowych.

Powyższe zasady uszczegóławia rozporządzenie Ministrów Pracy i Polityki Socjalnej oraz Edukacji Narodowej w sprawie zwolnień od pracy lub nauki osób należących do kościołów i innych związków wyznaniowych w celu obchodzenia świąt religijnych niebędących dniami ustawowo wolnymi od pracy.

Rozporządzenie wskazuje, że:

• prośbę o udzielenie zwolnienia od pracy, pracownik powinien zgłosić pracodawcy co najmniej 7 dni przed dniem zwolnienia;
• z kolei pracodawca zawiadamia pracownika o warunkach odpracowania zwolnienia nie później niż 3 dni przed dniem zwolnienia;
• powyższych reguł nie stosuje się w przypadku świąt religijnych przypadających regularnie w danym dniu każdego tygodnia. W tym wypadku pracodawca, na prośbę pracownika, ustala dla niego indywidualny rozkład czasu pracy.

Czy pracodawca musi udzielić wolnego?

Zapoznając się z przepisami dotyczącymi udzielania wolnego wyznawcom innych religii przez polskiego pracodawcę, możemy wysunąć kilka wniosków.

Po pierwsze, aby pracownik mógł otrzymać wolne, musi trzymać się ustawowych terminów.

Na 7 dni przed dniem zwolnienia powinien złożyć wniosek do pracodawcy z prośbą o zwolnienie go z obowiązków wykonywania pracy w danym dniu. Jeżeli uchybi terminowi, pracodawca na podstawie przepisów rozporządzenia ma prawo odmówić.

Z drugiej strony, nawet prośba złożona na dzień przed świętem może zostać spełniona – pracodawca ma bowiem swobodę w podejmowaniu takiej decyzji.

Po drugie nawet prawidłowo złożony wniosek nie musi gwarantować wolnego.

Ostateczna decyzja o udzieleniu wolnego należy do pracodawcy.

Przepisy prawa nie nakładają obowiązku zwolnienia pracownika, wyznaczają jedynie reguły, którymi strony powinny się kierować w omawianej sytuacji.

Jeżeli jednak prośba pracownika została złożona z zachowaniem terminu, odmowa musi zostać należycie uzasadniona, inaczej pracodawca może narazić się na zarzut dyskryminacji ze względu na wyznanie.

Po trzecie pracodawca, udzielając pracownikowi wolnego, ma prawo wymagać od niego odpracowania czasu zwolnienia.

Odpracowanie nie wiąże się z prawem do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w dni ustawowo wolne od pracy lub pracę w godzinach nadliczbowych.

Święta obchodzone w innych religiach nie są zatem traktowane tożsamo ze świętami obchodzonymi przez katolików, w czasie których wszyscy pracownicy mają zagwarantowane wolne od pracy.

Wymóg odpracowania nie jest jednak obligatoryjny.

Pracodawca może niedomagać się od pracownika, aby ten odrobił czas zwolnienia, może udzielić mu dni wolnych z zachowaniem prawa do wynagrodzenia za ten czas, lub urlopu bezpłatnego.

To jednak już zależy od woli pracodawcy.

Prawosławni traktowani na innych warunkach

Z grona osób innego wyznania prawodawca wyjął członków kościoła prawosławnego (w Polsce w większości takimi osobami są Ukraińcy).

Dla nich przygotowano oddzielne rozwiązanie – ustawę o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Osoby wyznania prawosławnego, na podstawie wspomnianej ustawy, mają prawo do obchodzenia świąt prawosławnych według kalendarza juliańskiego w Polsce i są uprawnione do zwolnienia od pracy w te dni.

Dniami wolnymi dla członków kościoła prawosławnego są:

• 7 stycznia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia;
• 8 stycznia – drugi dzień Bożego Narodzenia;
• 19 stycznia – Chrzest Pański;
• 7 kwietnia – Zwiastowanie Najświętszej Maryi Panny;
• drugi dzień Wielkiej Nocy;
• 19 sierpnia – Przemienienie Pańskie;
• 28 sierpnia – Zaśnięcie Najświętszej Maryi Panny.

Ustawa gwarantuje prawosławnym pracownikom wolne, co oznacza, że pracodawca nie może odmówić im udzielenia urlopu na czas ich świąt.

Jednakże osoby te nie zachowują w tym czasie prawa do wynagrodzenia.

Wygląda to zatem tak, że członkowie kościoła prawosławnego mają zapewnione wolne zarówno w dni wskazane w ustawie o dniach wolnych od pracy oraz ustawie o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, przy czym wyłącznie w pierwszym wypadku, prawodawca zapewnił im wynagrodzenie za czas urlopu.

Dodatkowo nie muszą oni korzystać ze swojego uprawnienia, lub mogą korzystać z niego wybiórczo, np. wnioskować o dni wolne od pracy wyłącznie w terminie 7-8 stycznia, tj. na czas Bożego Narodzenia.

Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Radosława Pilarskiego