Zdaje się, że lata, kiedy etatowi pracownicy mogli wykorzystać zwolnienie lekarskie nie na odpoczynek i rekonwalescencje, a do załatwiania prywatnych spraw (np. aby wykonać remont mieszkania), mamy już za sobą.

ZUS zamierza oszczędzać, a jedną z pierwszych decyzji w tym temacie będzie uszczelnienie systemu wypłacania świadczenia chorobowego.

Nie ma się co dziwić, lekarze nagminnie wystawiają zwolnienia na prośbę pacjenta w przypadkach, które wcale tego nie potrzebują. Kontrola L4 ma być teraz zjawiskiem częstszym i dokładniejszym.

Absencja chorobowa w 2024 roku

Posiłkując się danymi znajdującymi się na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, możemy dojść do kilku ciekawych wniosków. Przede wszystkim wynika z nich, że Polacy coraz częściej chorują i coraz dłużej przebywają na zwolnieniach chorobowych.

Dodatkowo pracownicy również coraz więcej kombinują z L4, albo też ZUS coraz częściej „szuka dziury w całym” i doszukuje się nieprawidłowości. Tak czy inaczej, faktem jest, że organ z roku na rok wydaje coraz więcej decyzji wstrzymujących wypłatę zasiłków chorobowych.

Jak wynika z raportu ZUS za 2024 rok  w rejestrze zaświadczeń lekarskich (na dzień 5 sierpnia 2024 roku) w okresie od stycznia do lipca 2024 roku zarejestrowano 15,6 mln zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy, wystawionych na łączną liczbę 168 mln dni absencji chorobowej. W porównaniu do analogicznego okresu 2023 roku jest to wzrost zaświadczeń lekarskich o 0,3% oraz dni absencji chorobowej o 0,5%.

Ponadto w lipcu 2024 roku zarejestrowano 2 mln zaświadczeń lekarskich na łączną liczbę 23,6 mln dni absencji chorobowej.

W porównaniu z czerwcem 2024 roku jest to wzrost liczby dni absencji o 10,6% oraz liczby samych zaświadczeń lekarskich o 3,4%. Natomiast w porównaniu z lipcem 2023 roku, liczba dni absencji zwiększyła się o 13,1%, a liczba zaświadczeń lekarskich o 18,3%.

Wzrasta liczba decyzji wstrzymujących wypłatę zasiłku chorobowego

Wraz ze wzrostem wystawionych L4 powiększyła się także liczba decyzji wstrzymujących wypłatę zasiłków chorobowych (https://www.zus.pl/baza-wiedzy/statystyka/informacja-statystyczna-o-wynikach-kontroli-prawidlowosci-orzekania-o-czasowej-niezdolnosci-do-pracy).

W IV kwartale 2023 roku ZUS przeprowadził 124,3 tys. kontroli L4. W konsekwencji wydanych zostało 8,3 tys. decyzji wstrzymujących dalszą wypłatę zasiłków chorobowych.

W analogicznym okresie w roku 2024 organ przeprowadził 110,2 tys. kontroli osób posiadających zaświadczenie lekarskie, co doprowadziło do wydania 8,8 tys. decyzji wstrzymujących dalszą wypłatę zasiłków chorobowych.

Powyższe oznacza, że przy spadku rok do roku kontroli przeprowadzanych przez ZUS o ponad 11%, wzrost liczby wstrzymanych świadczeń wyniósł ponad 6%.

W 2023 roku liczba wydanych decyzji negatywnych w stosunku do przeprowadzanych kontroli wyniosła około 6,73%, z kolei w roku 2024 to już niemal 8%.

Albo ZUS zaczął lepiej przygotowywać się do swoich zadań, albo pracownicy z roku na rok coraz bardziej próbują wykorzystać system ochrony zdrowia i korzystają ze zwolnień lekarskich niekoniecznie w celu poratowania zdrowia.

Kontrola L4 – szykują się zmiany

Kontrola L4 ma zostać zaostrzona. Tak wynika z projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, przygotowanego przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Aktualnie projekt jest w fazie opiniowania, jednakże rząd zapewnia, że nowelizacja wejdzie w życie jeszcze w tym roku.

Jak podaje ministerstwo, projekt zmierza do wprowadzenia szeregu zmian porządkujących działalność ZUS w sferze kontroli prawidłowości orzeczeń o czasowej niezdolności do pracy oraz wystawiania zaświadczeń lekarskich, a także kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich przez ubezpieczonych.

Głównymi powodami powyższego są wspomniane statystyki absencji chorobowej oraz odsetek decyzji w przedmiocie wstrzymania wypłaty zasiłków, a także planowana reforma ubezpieczenia chorobowego, która przewiduje wypłacanie przez ZUS zasiłku chorobowego od 1. dnia niezdolności do pracy z powodu choroby.

Z tego powodu ministerstwo w swoim projekcie przewiduje doprecyzowanie przepisów dotyczących kompetencji ZUS w zakresie kontroli L4, w szczególności wprowadzenie mechanizmów zwiększających jej efektywność.

Uszczegółowione mają zostać przesłanki, w których ubezpieczony traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia lekarskiego.

Projekt proponuje również ujednolicenie drogi odwoławczej od decyzji ZUS w sprawach w przedmiocie wstrzymania wypłaty zasiłków chorobowych z drogą przewidywaną w innych sprawach objętych właściwością sądów administracyjnych.

Odwołanie do ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego ma zostać zastąpione wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy do Prezesa ZUS.

Kontrola L4 – w większej ilości przypadków

Obecnie kompetencje do kontroli L4 są dzielone między pracodawcę i ZUS, a wszystko jest zależne od stanu zatrudnienia w przedsiębiorstwie.

W zakładach, w których pracuje powyżej 20 osób, to pracodawcy przeprowadzają kontrole zwolnień lekarskich. ZUS może natomiast sprawdzać te firmy, gdzie poziom zatrudnienia jest niższy (zatrudnienie poniżej 20 osób).

To ma się zmienić, organ będzie mógł dokonywać kontroli zwolnień także w większych przedsiębiorstwach.

Co więcej, kontrola L4 nie będzie już ograniczona wyłącznie do miejsca zamieszkania pracownika – inspektorzy ZUS zyskają uprawnienie do sprawdzania również innych miejsc, jak na przykład siedziba pracodawcy czy miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.

Katalog lokalizacji do przeprowadzania czynności kontrolnych ma być otwarty, zatem to organ będzie decydował jakie miejsca zostaną sprawdzone, nie będzie ograniczeń w tym zakresie.

Ponadto zakres kontroli, oprócz zgłoszonych do ubezpieczenia chorobowego, będzie obejmował także osoby, z którymi umowa o pracę została już rozwiązana.

Złagodzenie przepisów w przedmiocie utraty zasiłku chorobowego

Aktualnie art. 17 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa przewiduje, iż utrata prawa do zasiłku następuje w przypadku wykonywania pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy lub w przypadku wykorzystywania zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem zwolnienia, lub gdy zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane.

Omawiana nowelizacja ma to zmienić. Nowe przepisy mają wpływać na większą swobodę pracowników w czasie przebywania na zwolnieniu chorobowym.

Będą mogli oni bez ryzyka wstrzymania świadczenia podejmować czynności życia codziennego, jak na przykład zawozić i odbierać dzieci ze szkoły, chodzić na zakupy, wychodzić na spacer z psem.

Również w kwestii zawodowej poluzowane zostaną obecne ograniczenia. W sytuacjach szczególnych pracownik (lub osoba prowadząca JDG) będzie mogła wystawić fakturę, odpowiedzieć na maila czy przeprowadzić wideo rozmowę z klientem lub kontrahentem.

Nie będzie to jednak zasada, a wyjątek. Nie ma zatem co nastawiać się na możliwość normalnego wykonywania pracy w czasie L4.

Mniej znaczącą zmianą, ale również wartą odnotowania, jest możliwość przebywania za granicą w czasie zwolnienia lekarskiego.

Nie znaczy to, że w czasie L4 pracownicy będą mogli wylatywać na wakacje all inclusive. Jednakże wskazany w zwolnieniu adres będzie mógł znajdować się poza Polską.

Jeżeli lekarz tak zdecyduje, zwolnienie lekarskie będzie mogło uprawniać do wyjazdu za granicę, np. w celu odbycia kuracji lub terapii w egzotycznym kraju.

Duża modyfikacja szykuje się dla osób, które pracują na „dwa etaty”. Pracownik zatrudniony u dwóch pracodawców będzie mógł otrzymać zwolnienie od pracy w jednym zakładzie, bez konieczności rezygnacji z obowiązków w drugiej firmie.

Jeżeli na przykład pracownik w jednym miejscu pracuje fizycznie, w drugim natomiast umysłowo, może otrzymać L4 zwalniające go od pracy fizycznej, natomiast nieobejmujące tej umysłowej (mniej obciążającej organizm ubezpieczonego).

Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Radosława Pilarskiego