Godne i spokojne życie po przejściu na emeryturę to pragnienie wielu osób. W ostatnich latach toczyła się burzliwa dyskusja dotycząca obowiązującego sytemu emerytalnego.

Zmiany, które dotykały wieku emerytalnego budziły wiele emocji. Podobnie jest z kwestią emerytur stażowych.

Obecny system emerytalny w Polsce

Obecnie obowiązujące przepisy wskazują, że wiek emerytalny dla kobiet wynosi sześćdziesiąt lat, natomiast dla mężczyzn wynosi sześćdziesiąt pięć lat. Regulacje te weszły w życie w październiku 2017 roku.

Była to zmiana wyczekiwana dla wielu pracowników. Poprzednie przepisy, które zostały uchwalone 11 maja 2012 roku, wzbudzały duże kontrowersje.

Przewidywały one stopniowe podnoszenie i wyrównywanie wieku emerytalnego, aby docelowo osiągnąć sześćdziesiąt siedem lat dla obu płci. Jednak dla wielu osób, zwłaszcza tych z wieloletnim stażem pracy, dalsze wykonywanie pracy zawodowej aż do osiągnięcia wspomnianego wieku bywa trudne, a czasami wręcz niemożliwe.

Przy omawianiu zasad związanych z emeryturą nie można nie wspomnieć o stażu pracy.

Aby przejść na emeryturę dla osób urodzonych do 31 grudnia 1948 roku należy udokumentować dwadzieścia lat pracy dla kobiet i dwadzieścia pięć lat pracy w przypadku mężczyzn, oczywiście przy osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego.

Osoby, które przyszły na świat po 31 grudnia 1948 roku zostały włączone do nowego systemu emerytalnego.

Wysokość ich świadczeń emerytalnych zależy przede wszystkim od sumy kapitału, który został zaewidencjonowany na ich indywidualnym koncie emerytalnym w ZUS.

W tym przypadku okres zatrudnienia nie jest warunkiem koniecznym do uzyskania emerytury.

Każdy, kto wnosił składki na ubezpieczenie emerytalne przez dowolny okres, ma prawo do świadczeń, chociaż będą to świadczenia w bardzo niskiej kwocie.

Oczywiście, im dłuższy staż pracy, a co za tym idzie okres opłacania składek, tym większe będą sumy zgromadzone na koncie ZUS, co realnie przekłada się na wysokość przyszłej emerytury.

Aktualny projekt zmian, które dotyczą emerytur stażowych, ma na celu stworzenie możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę osobom, które przepracowały określoną liczbę lat.

Skorzystanie z takiej opcji byłoby bardzo istotne dla pracowników, którzy są przez długi czas obciążeni pracą fizyczną, także dla osób borykających się z pogorszeniem stanu zdrowia i ogólnej sprawności.

Projekt ustawy, który zakłada wprowadzenie emerytur stażowych

Początkowo emerytury stażowe były obywatelskim projektem, który został złożony w Sejmie przez NSZZ Solidarność, a obecnie są projektem poselskim.

Przewiduje on, że przejście na emeryturę powinno być uzależnione od długości okresu pracy, a nie wyłącznie od wieku.

Emerytury stażowe według inicjatywy obywatelskiej

Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” od lat zajmuje się tematem emerytur stażowych. Natomiast 7 lipca 2021 roku w NSZZ „Solidarność” utworzono komitet inicjatywy ustawodawczej i rozpoczął się proces zbierania odpowiedniej liczby podpisów.

Etap ten zakończył się 30 września 2021 roku, kiedy to został złożony w Sejmie projekt dotyczący zmian ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Projekt obywatelski zakłada wprowadzenie do polskiego systemu emerytalnego – powszechnego oraz rolniczego – świadczenia emerytalnego określonego jako emerytura stażowa.

Takie świadczenie miałoby przysługiwać wyłącznie na podstawie osiągniętego okresu ubezpieczenia.

Takim rozwiązaniem zostałyby objęte osoby urodzone po 31 grudnia 1948 roku, które osiągnęły okres składkowy i nieskładkowy wynoszący trzydzieści pięć lat dla kobiet i czterdzieści lat dla mężczyzn.

„Jest to rozwiązanie zgodne z oczekiwaniami społecznymi osób, które ze względu na utratę sił będącą konsekwencją długiego okresu wykonywania pracy zarobkowej nie są w stanie kontynuować jej wykonywania aż do momentu osiągnięcia wieku emerytalnego” – można przeczytać w uzasadnieniu do tego projektu.

Ubezpieczony miałby możliwość wyboru czasu zakończenia działalności zawodowej.

W celu zwiększenia wysokości swojej emerytury, osoba w dobrym stanie zdrowia mogłaby kontynuować pracę również po osiągnięciu potrzebnego okresu składkowego.

Autorzy projektu zaznaczają, że powiązanie prawa do emerytury stażowej z wymogiem otrzymywania emerytury w wysokości nie mniejszej niż najniższe świadczenie emerytalne spowoduje znaczące zmniejszenie kosztów wdrożenia tego rozwiązania.

Poselski projekt ustawy o emeryturach stażowych

Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw w celu wprowadzenia emerytury stażowej ma stanowić alternatywę dla obecnego systemu, który przyznaje prawo do emerytury wyłącznie na podstawie osiągnięcia określonego wieku emerytalnego.

Celem wprowadzenia emerytury stażowej jest umożliwienie wcześniejszego przejścia na emeryturę osobom, które pracowały przez długi czas, wynoszący trzydzieści pięć lat dla kobiet oraz czterdzieści lat dla mężczyzn.

Kluczowe elementy projektu ustawy dotyczą wprowadzenia emerytur stażowych dla pracowników z długim okresem zatrudnienia, wdrożenie regulacji, które uwzględniają sytuację osób pracujących w trudnych warunkach oraz możliwość przejścia na emeryturę niezależnie od wieku.

Projekt zawiera zastrzeżenie, że emerytura stażowa przysługiwać będzie pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Ponadto, emerytura mogłaby zostać przyznana przed osiągnięciem wieku emerytalnego pod warunkiem, że świadczenie, do którego uprawniony jest dany ubezpieczony – wyliczone według formuły zdefiniowanej składki – będzie równe lub przewyższy emeryturę minimalną.

Projekt przewiduje również, że prawo do emerytury stażowej będzie przysługiwać osobom, które są objęte ubezpieczeniem społecznym rolników.

Rolnik, który nie osiągnął jeszcze wieku emerytalnego, będzie mógł otrzymać emeryturę rolniczą, jeśli był objęty ubezpieczeniem emerytalno-rentowym przez co najmniej czterdzieści lat w przypadku mężczyzn i trzydzieści pięć lat w przypadku kobiet.

Aktualna sytuacja prawna projektu zmian ustawy o emeryturach

Pierwsze czytanie obu projektów odbyło się w lutym 2024 roku. Od tego momentu znajdują się one w sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, czekając na stanowisko rządu w tej sprawie.

Pod koniec marca 2025 roku została podana informacja, że temat emerytur stażowych był omawiany na posiedzeniu Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów.

Obecnie nie ma jeszcze ustalonej daty uchwalenia ustawy ani pewności, czy i kiedy nowe przepisy wejdą w życie.

Można zastanawiać się dlaczego emerytury stażowe budzą kontrowersje. Przecież z jednej strony zwolennicy tej reformy podkreślają, że emerytury stażowe to nie przywilej, lecz możliwość wcześniejszego dostępu do zgromadzonych składek.

Ale z drugiej strony trzeba wziąć pod uwagę istotny problem, a mianowicie koszty tego rozwiązania.

Minister finansów szacuje, że koszty wypłat emerytur stażowych dla trzystu osiemdziesięciu tysięcy potencjalnych beneficjentów mogą wynieść ponad trzydzieści miliardów złotych rocznie, co może prowadzić do znaczącego spadku wpływów do FUS.

Czy emerytury stażowa zostaną wprowadzone w Polsce

Przy omawianiu tematu emerytur stażowych najważniejszą zmianą jest idea zrezygnowania z kryterium wieku emerytalnego na rzecz stażu pracy.

Dla wielu osób, które rozpoczęły swoją karierę zawodową w młodym wieku, na przykład zaraz po zakończeniu edukacji i osiągnięciu pełnoletniości, a potem przez lata ciężko pracowały, może to stworzyć możliwość przejścia na emeryturę znacznie wcześniej.

Jest to szczególnie istotne dla osób, które zmagają się z szeroko pojętymi problemami zdrowotnymi lub z pewnymi ograniczeniami wynikającymi z wieku.

Przy wielu zaletach tego rozwiązania słychać też głosy bardziej krytyczne. Niektórzy wskazują, że osoby, które zdecydują się na wcześniejsze przejście na emeryturę stażową – zaraz po osiągnięciu wymaganego stażu – mogą dysponować niewielkim kapitałem składkowym w ZUS, co spowoduje, że ich świadczenia będą bardzo niskie.

Ponadto niektórzy obawiają się, że jeśli wiele osób zbliżających się do wieku emerytalnego zdecyduje się na emerytury stażowe, może to spowodować niedobór środków w budżecie na wypłaty świadczeń dla wszystkich emerytów.

Dlatego obecnie nie jest jeszcze przesądzone czy przepisy zmienią się właśnie w ten sposób, że do uzyskania emerytury wystarczy staż pracy, a dokładniej suma okresów składkowych i nieskładkowych wynosząca 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn.

Artykuł przygotowany przez naszą specjalistę Jakuba Chmieleckiego