Urlop rodzicielski to ten szczególny czas w życiu pracujących młodych rodziców, w którym mają oni możliwość sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, a jednocześnie korzystają z pełnej ochrony prawnej i finansowej, jaką daje im Kodeks pracy.

Świadczenie to, w przeciwieństwie do urlopu macierzyńskiego i ojcowskiego, może być wykorzystane w dowolnym momencie, aż do ukończenia przez małoletniego 6. roku życia.

Z uwagi na częściową „samodzielność” dziecka w późniejszych latach jego życia pojawia się wiele pytań o to czy możliwe jest wówczas podejmowanie pracy lub prowadzenie własnej działalności gospodarczej w trakcie trwania urlopu? Warto zatem przyjrzeć się temu bliżej.

Urlop rodzicielski – kilka słów wstępu

Urlop rodzicielski – co do zasady – przysługuje po zakończeniu urlopu macierzyńskiego i ma na celu umożliwienie rodzicom – zarówno matce, jak i ojcu – dalszej, osobistej opieki nad dzieckiem.

W zależności od sytuacji rodzinnej i liczby dzieci jego wymiar wynosi:

• 41 tygodni — w przypadku urodzenia jednego dziecka;
• 43 tygodni — w przypadku urodzenia większej liczby dzieci przy jednym porodzie.

Jeżeli dziecko ma stwierdzone ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, wymiar wzrasta do:

• 65 tygodni — w przypadku urodzenia jednego dziecka;
• 67 przy urodzeniu więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Ważne! Powyższy wymiar urlopu przysługuje łącznie obojgu rodzicom. Ustawodawca wprowadził jednak regułę, zgodnie z którą każdemu z nich przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu, których nie można przenieść na drugiego opiekuna.

Urlop rodzicielski dla obojga rodziców, ale tylko na etacie

W Polsce mamy kilka rodzajów zatrudnienia lub samozatrudnienia. Jednakże urlop rodzicielski jest przeznaczony wyłącznie dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.

Pracownicy posiadający umowy cywilnoprawne (zlecenie, dzieło) lub zatrudnieni na B2B nie mają możliwości skorzystania z tego świadczenia.

W przeciwieństwie do urlopu macierzyńskiego, ten rodzicielski jest całkowicie dobrowolny. Udziela się go jedynie na wniosek osoby zainteresowanej.

Właściwie to nie musi być w ogóle wykorzystany, lub może być wybrany jedynie w części, np. 20 tygodni z 32 dostępnych.

Urlop rodzicielski przysługuje każdemu z rodziców osobno, co oznacza, że zarówno matka, jak i ojciec dziecka mają do niego prawo.

Mogą także korzystać z niego równocześnie, jednak całkowity wymiar urlopu jest wspólny i nie może przekroczyć ustawowo określonego limitu.

Warto dodać, że ostatnia nowelizacja KP wprowadziła istotne udogodnienia – prawo do urlopu rodzicielskiego zostało oderwane od prawa do urlopu macierzyńskiego oraz jego wcześniejszego wykorzystania.

W praktyce oznacza to, że z urlopu rodzicielskiego można skorzystać niezależnie od tego czy matka miała prawo do urlopu macierzyńskiego i czy była objęta ubezpieczeniem w dniu porodu.

Dla przykładu, pracujący ojciec może skorzystać z omawianego świadczenia, nawet jeżeli matka nie pracuje i nie ma prawa do urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.

Czy można łączyć urlop rodzicielski z pracą u dotychczasowego pracodawcy?

Jak czytamy w art. 182^1e KP, pracownik może łączyć urlop rodzicielski z pracą u dotychczasowego pracodawcy, jednakże maksymalnie do połowy pełnego etatu (nie zaś etatu, na jaki był zatrudniony), tj. maksymalnie do 4 godzin dziennie lub 20 godzin tygodniowo.

Chodzi tu jednak jedynie o kontynuację dotychczasowych obowiązków wynikających ze stosunku pracy, nie zaś o jakąkolwiek pracę.

Co do zasady pracodawca nie może odmówić pracownikowi pracy na pół etatu podczas urlopu rodzicielskiego.

Ma jednak do tego prawo, jeśli ze względu na rodzaj lub organizację pracy nie jest racjonalne jej wykonywanie w zmniejszonym wymiarze. W przypadku odmowy, pracodawca musi podać jej powód na piśmie.

Warto dodać, że podjęcie się pracy na pół etatu adekwatnie wydłuża czas trwania urlopu rodzicielskiego.

Stąd też w przypadku łączenia przez pracownika korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do 82 / 86 / 130 / 134 tygodni.

Co z pracą u innego pracodawcy?

Cóż, przepisy prawa pracy nie zabraniają podjęcia pracy u innego pracodawcy w okresie urlopu rodzicielskiego. W zasadzie to przepisy nic nie mówią na ten temat.

Przyjmuje się zatem, że takie rozwiązanie jest dopuszczalne. Co więcej, przepisy nie uzależniają również możliwości podjęcia zatrudnienia od wymiaru etatu, dlatego możliwe jest nawet zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu.

Co istotne, nie powoduje to konieczności przerywania urlopu.

Dopuszczalne jest także świadczenie pracy na podstawie umów cywilnoprawnych – pracownik może u jednego pracodawcy przebywać na urlopie rodzicielskim i jednocześnie przyjmować zlecenia od innych podmiotów, np. na podstawie umowy zlecenia czy o dzieło. 

Informowanie dotychczasowego pracodawcy o dodatkowej aktywności zawodowej nie jest obowiązkowe, chyba że taki wymóg wynika z regulaminu pracy, układu zbiorowego, umowy o pracę albo zawartej umowy o zakazie konkurencji.

Czy można prowadzić działalność gospodarczą na urlopie rodzicielskim?

Skoro na urlopie rodzicielskim można pracować u swojego pracodawcy, można zawrzeć stosunek pracy z innym pracodawcą, można również zbierać zlecenia, to dlaczego nie można by prowadzić własnej działalności gospodarczej?

Założenie i prowadzenie własnej działalności gospodarczej podczas urlopu rodzicielskiego jest możliwe.

Pracownik może aktywnie prowadzić własny biznes, świadczyć usługi i wystawiać faktury, a jednocześnie pobierać zasiłek z tytułu urlopu rodzicielskiego. 

Fakt podjęcia działalności nie oznacza utraty prawa do urlopu czy zasiłku. Nie trzeba również rezygnować z pracy ani rozwiązywać umowy o pracę z dotychczasowym pracodawcą.

Ważne jest jedynie, aby działalność ta nie uniemożliwiała sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Czy podjęcie pracy lub działalności wpływa na zasiłek?

Prawo pracy nie zabrania podejmowania pracy w czasie urlopu rodzicielskiego. Czy jednak prowadzenie aktywności zawodowej w czasie urlopu obniża wysokość zasiłku?

Odpowiedź brzmi – NIE. Podejmowanie się pracy lub prowadzenie własnej firmy podczas urlopu rodzicielskiego nie powoduje utraty prawa do zasiłku macierzyńskiego.

Świadczenie to jest wypłacane niezależnie od tego czy rodzic w czasie jego trwania zajmuje się wyłącznie wychowywaniem dziecka, czy też łączy to z aktywnością zawodową.

Trzeba jednak oddzielić sytuację, kiedy rodzic łączy urlop rodzicielski z pracą u dotychczasowego pracodawcy w obniżonym wymiarze czasu (maks. 1/2 etatu) od pracy dla innego podmiotu lub prowadzenia JDG.

W pierwszym wypadku pracownik otrzymuje zasiłek proporcjonalnie obniżony. W pozostałych przypadkach zasiłek nie ulega zmniejszeniu.

Powrót do pracy po zakończeniu urlopu rodzicielskiego

Niezależnie jakiej aktywności zawodowej by nie prowadził pracownik w czasie urlopu rodzicielskiego, to po zakończeniu urlopu ma prawo powrotu do dotychczasowego pracodawcy.

Z kolei pracodawca ma obowiązek dopuścić pracownika do pracy na tym samym stanowisku, które zajmował przed urlopem.

Jeżeli nie jest to możliwe, powinien zaoferować mu stanowisko równorzędne, odpowiadające jego kwalifikacjom, wypłacając mu przy tym dotychczasowe wynagrodzenie.

Co istotne, powrót dotyczy wyłącznie pracodawcy, u którego korzystano z urlopu rodzicielskiego.

Podjęcie pracy u innego pracodawcy w trakcie urlopu nie tworzy obowiązku powrotu do tej firmy – tam obowiązuje zwykły stosunek pracy zawarty w czasie urlopu.

Może zatem dojść do sytuacji, że po zakończeniu omawianego świadczenia pracownik ma podpisane dwie umowy o pracę na pełen etat. Zapewne wówczas jedną z nich będzie zmuszony rozwiązać.

Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Radosława Pilarskiego