Zimą oprócz ujemnych temperatur dochodzą opady śniegu, oblodzenie, oraz krótszy dzień. Wszystko to zwiększa ryzyko wypadków w pracy oraz w drodze do niej.

Z racji tego, że warunki środowiska pracy ulegają znacznemu pogorszeniu, pracodawca musi podjąć dodatkowe działania, aby to zrównoważyć.

Wymogi zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy wynikają z przepisów Kodeksu pracy, rozporządzeń dotyczących zasad bhp oraz regulacji branżowych.

Ich zignorowanie może prowadzić nie tylko do odpowiedzialności cywilnej i administracyjnej, ale również tej karnej.

BHP w okresie zimowym – należy zadbać o temperaturę w zakładzie pracy

Przede wszystkim bhp w okresie zimowym nakazuje dbać o utrzymanie odpowiedniej temperatury w zakładzie.

Pracodawca ma obowiązek zadbać o to, aby w pomieszczeniach pracy panowały warunki umożliwiające bezpieczne i higieniczne wykonywanie obowiązków zawodowych swoich podopiecznych.

Informacje w tym temacie znajdziemy między innymi w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zgodnie z § 30 rozporządzenia w pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy, tj. metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania, nie niższą jednak niż 14°C, chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają.

Przy czym w pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna oraz w pomieszczeniach biurowych, temperatura nie może być niższa niż 18°C.

Następnie – § 31 wskazuje, iż pomieszczenia i stanowiska pracy powinny być zabezpieczone przed niekontrolowaną emisją ciepła w drodze promieniowania, przewodzenia i konwekcji oraz przed napływem chłodnego powietrza z zewnątrz.

Powyższe oznacza, że za niedopuszczalne należy uznać oszczędzanie na ogrzewaniu kosztem zdrowia pracowników.

Temperatura w biurach, sklepach, magazynach, halach produkcyjnych czy warsztatach musi być dostosowana do wykonywanej w danym miejscu pracy.

Trzeba przy tym pamiętać, że zimą temperatura nie powinna być jedynie „minimalna”, ale także stabilna. Zbyt duże różnice temperatur (np. przeciągi, niekontrolowane wietrzenie) mogą powodować choroby i zwiększać absencję pracowniczą.

Jeśli pracodawca nie zapewnia właściwych warunków, pracownik może odmówić wykonywania pracy, zaś inspektor PIP ma prawo wydać nakaz natychmiastowej poprawy warunków i nałożyć grzywnę.

BHP w okresie zimowym – każe zadbać o posiłki i napoje

Kolejnym obowiązkiem pracodawcy jest dostarczanie pracownikom posiłków i napojów profilaktycznych, jeśli wykonują oni pracę w warunkach, które uzasadniają ich wydawanie.

Jak czytamy w § 3 rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów, pracodawca ma obowiązek zapewnić posiłki pracownikom wykonującym prace związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu:

• powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn, i
• powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet,

– wykonywane na otwartej przestrzeni w okresie zimowym. Za zimowy uważa się okres od dnia 1 listopada do dnia 31 marca.

Samo zobowiązanie do zapewnienia posiłków i napojów to nie wszystko.

Rozporządzenie dokładnie wskazuje, jak powinien wyglądać ów posiłek – powinien zawierać około 50-55% węglowodanów, 30-35% tłuszczów, 15% białek oraz posiadać wartość kaloryczną około 1000 kcal.

Jeżeli pracodawca nie jest w stanie zapewnić posiłków profilaktycznych bezpośrednio w miejscu wykonywania pracy, powinien umożliwić pracownikom samodzielne przygotowanie posiłków z udostępnionych produktów.

Dopuszczalne jest również przekazywanie bonów, kuponów lub talonów, które uprawniają do otrzymania posiłku lub odpowiednich produktów.

Należy podkreślić, że obowiązku zapewnienia posiłków i napojów profilaktycznych nie można zastąpić wypłatą ekwiwalentu pieniężnego.

Co istotne, posiłek profilaktyczny zapewniony w trakcie podróży służbowej nie powoduje zmniejszenia należnej pracownikowi diety.

Obowiązki BHP wobec pracowników wykonujących pracę na zewnątrz

Pracodawca musi szczególną uwagę zwracać na pracowników wykonujących zwoje zadania na zewnątrz.

W ich wypadku zima jest tym okresem, który naraża ich w największym stopniu na wypadek, w tym utratę zdrowia i życia.

Do takich pracowników możemy zaliczyć między innymi:

• budowlańców;
• kierowców i kurierów;
• magazynierów i operatorów wózków widłowych;
• służby miejskie (zajmujące się odśnieżaniem, konserwacją, remontami);
• funkcjonariuszy mundurowych;
• pracowników ochrony mienia.

W przypadku takich zawodów pracodawca ma dodatkowe obowiązki, musi bowiem zadbać o zapewnienie im odzieży i obuwia roboczego.

Gdy istnieje ryzyko przemoczenia odzieży, przemarznięcia lub uszkodzenia prywatnych rzeczy pracownika, pracodawca musi także zapewnić środki ochronne. Zimą jest to szczególnie istotne.

W skład wyposażenia zimowego mogą wchodzić:

• ocieplane kurtki i spodnie;
• antypoślizgowe zimowe obuwie robocze;
• rękawice chroniące przed zimnem;
• czapki, kominiarki i kaptury;
• odzież przeciwdeszczowa i przeciwśniegowa.

Odzież robocza musi być dopasowana do warunków pracy – zupełnie inne wymagania będą dotyczyły prac na dużych wysokościach, a inne pracy przy załadunku w strefie ramp magazynowych.

Obowiązki pracodawcy w okresie zimowym dotyczą nie tylko pracowników

Bhp w okresie zimowym dotyczy nie tylko warunków pracy.

Pracodawca musi zadbać również o klientów, kontrahentów oraz osoby postronne.

Zimą rośnie ryzyko poślizgnięć, upadków i innych wypadków związanych z oblodzeniem oraz zalegającym śniegiem.

W związku z ryzykiem, jakie niosą ze sobą niska temperatura i opady śniegu, pracodawca musi dbać, by teren zakładu był bezpieczny. 

• regularne odśnieżanie dróg, ramp, podjazdów i chodników;
• usuwanie lodu, posypywanie nawierzchni solą lub piaskiem;
• dbanie o właściwe oświetlenie dróg wewnętrznych po zapadnięciu zmroku;
• zabezpieczenie dachów przed zsuwającym się śniegiem oraz usuwanie śniegu z płaskich dachów (zagrożenie zawalenia się dachu);
• usuwanie sopli.

Wypadki spowodowane śliską powierzchnią, zsunięciem się śniegu czy spadaniem sopli na terenie zakładu skutkują odpowiedzialnością pracodawcy.

Brak dbania o ten aspekt może doprowadzić do o wiele gorszych skutków niż tylko skręcenie kostki na śliskim chodniku, może bowiem skończyć się tragedią – zawalenie się stropu magazynu może nawet grozić śmiercią pracowników i klientów przedsiębiorcy.

Zimą należy dbać o właściwą organizację pracy

Przepisy przepisami, wymogi wymogami, ale pracodawca powinien po prostu dbać, aby w określonych warunkach atmosferycznych, jego pracownicy byli bezpieczni a wykonywanie zadań komfortowe.

Pracodawca powinien zatem tak organizować pracę, aby uwzględniała ona aktualne warunki pogodowe.

Okres zimowy może wymagać zmian w organizacji czasu pracy – pracodawca powinien wówczas:

• skracać czas przebywania pracowników na zewnątrz przy bardzo niskich temperaturach;
• robić częstsze przerwy w pracy na mrozie;
• wprowadzać rotację pracowników;
• unikać prac na wysokości podczas opadów śniegu i silnego wiatru;
• wstrzymać pracę na zewnątrz w przypadku zagrożenia życia, np. w czasie gołoledzi, zamieci czy gradu.

Jednym z najbardziej ryzykownych rodzajów pracy zimą są prace na wysokości.

Ośnieżone rusztowania, oblodzone podesty, podmuchy silnego wiatru oraz gorsza widoczność w czasie opadów sprawiają, że ryzyko wypadku drastycznie wzrasta.

Pracodawca w takim wypadku musi zadbać, aby przed rozpoczęciem pracy na wysokości z konstrukcji został usunięty śnieg i lód. Powinien również zapewniać asekurację i środki ochrony indywidualnej oraz zastosować systemy zabezpieczające przed upadkiem.

Natomiast jeśli warunki atmosferyczne zagrażają bezpieczeństwu, powinien wstrzymać pracę. Zaniedbanie tych czynności może skutkować utratą zdrowia lub życia jego pracowników.

To z kolei związane jest z poważnymi konsekwencjami prawnymi, łącznie z odpowiedzialnością karną.

Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Radosława Pilarskiego